Στον φαύλο κύκλο της ύφεσης.

Του Σταύρου Λυγερού       www.kathimerini.gr

Η συνεχιζόμενη συρρίκνωση της οικονομίας δεν προκαλεί μόνο κοινωνικά ερείπια. Προκαλεί και ποικίλες παρενέργειες στο στενά οικονομικό πεδίο: Πρώτον, εκτροχιάζει το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Δεύτερον, λόγω του υψηλού ρυθμού αύξησης των επισφαλειών, απειλεί το τραπεζικό σύστημα.

Η αύξηση των φόρων σε συνθήκες μεγάλης ύφεσης δεν λύνει το πρόβλημα των δημοσίων εσόδων. Δεν είναι μόνο ότι η μείωση του όγκου συναλλαγών μειώνει και τα έσοδα από τη σχετική φορολογία. Είναι πια και η αδυναμία ενός αυξανόμενου ποσοστού φορολογουμένων να πληρώσουν. Με τα εισοδήματά τους να έχουν κατρακυλήσει και με τις φορολογικές υποχρεώσεις τους να έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, τα μικρομεσαία στρώματα βρίσκονται στη μέγγενη.

Αυτό ισχύει όχι μόνο για μισθωτούς και συνταξιούχους, αλλά και για μικροεπιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες, οι οποίοι κατά κανόνα πλήρωναν πολύ λιγότερους φόρους από όσους αντιστοιχούσαν στα πραγματικά εισοδήματά τους. Τα οφέλη αυτών των στρωμάτων από τη συστηματική και πολύχρονη φοροδιαφυγή, ωστόσο, κατά κανόνα έχουν επενδυθεί κυρίως σε ακίνητα και παραλλήλως έχουν χρηματοδοτήσει ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Ενα μικρό μέρος είναι αποταμιευμένο.

Ανεξαρτήτως της ηθικής πτυχής, ούτε και αυτά τα στρώματα είναι πάντα σε θέση να ανταποκριθούν στα αυξημένα φορολογικά βάρη. Συχνά, ο μόνος τρόπος είναι να ρευστοποιήσουν ακίνητη περιουσία. Οποιος, όμως, επείγεται να πωλήσει, εάν βρει αγοραστή, θα βρει σε πολύ χαμηλή τιμή.

Εκτός από τις αντικειμενικές φοροδοτικές ικανότητες είναι και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επιδεινώνει την κατάσταση. Η διάψευση της ελπίδας για διέξοδο από την κρίση αυξάνει συνεχώς τον αριθμό όσων πιστεύουν ότι τα χειρότερα είναι μπροστά. Η διάχυτη αυτή εκτίμηση επηρεάζει αρνητικά και τη συμπεριφορά εκείνων που ακόμα μπορούν να σηκώσουν τα φορολογικά βάρη τους.

Η σκοτεινή προοπτική, όμως, ωθεί αρκετούς να μην πληρώνουν με σκοπό να διατηρήσουν ένα χρηματικό απόθεμα ασφαλείας για τις δύσκολες ημέρες που έρχονται. Επίσης, μικροεπιχειρηματίες και επαγγελματίες, που βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, προτιμούν να διακινδυνεύουν μην κόβοντας αποδείξεις ή και να μην αποδίδουν το ΦΠΑ, επειδή είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσουν το κεφάλι τους έξω από το νερό.

Για τους ίδιους λόγους ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις και νοικοκυριά δεν εξυπηρετούν και τα δάνειά τους, γεγονός που αποσταθεροποιεί το τραπεζικό σύστημα. Με την ανακεφαλαιοποίησή του θα καλύπτονταν οι απώλειες όχι μόνο από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, αλλά και από κόκκινα δάνεια. Εγκυρες πηγές, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι ο ρυθμός διόγκωσης των επισφαλειών καθιστά τους μέχρι πρότινος υπολογισμούς έωλους.

Η βύθιση της οικονομίας στον φαύλο κύκλο της ύφεσης καθιστά την παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος σισύφειο έργο. Η σημερινή δυναμική οδηγεί στην κατάρρευση. Η τρόικα, όμως, επιμένει στην τήρηση των στόχων, παρότι αυτό είναι πρακτικά αδύνατον. Ακόμα και αν η κυβέρνηση Σαμαρά ιδιωτικοποιήσει σχεδόν τα πάντα, η δυναμική της κατάρρευσης δεν θα ανασχεθεί.

Η Ελλάδα έχει εισέλθει σ’ έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, ο οποίος όμως νομιμοποιήθηκε πολιτικά στις τελευταίες εκλογές. Μπορεί να μην ομολογείται, αλλά η χρεοκοπία έχει ήδη συντελεσθεί. Οι δανειακές συμβάσεις είναι πανάκριβη αγορά χρόνου, αλλά όχι λύση. Ολα, μάλιστα, δείχνουν ότι ο κόμπος πλησιάζει στο χτένι.