"Μερικά μαθήματα"...για τον κ. Βαρουφάκη

περί ιδιωτικοποιήσεων εταιριών ενέργειας και ΔΕΚΟ

της Έλλης Ζερβουδάκη*

Πριν καταπιαστώ με κάθε μια από τις ανακρίβειες του κ. Βαρουφάκη - ο οποίος έχει το ταλέντο να παραπλανά τους αναγνώστες του παραλείποντας βασικά στοιχεία και παρερμηνεύοντας γεγονότα - θα απαντήσω στο σύνολο της εικόνας που προσπαθεί να δημιουργήσει με το άρθρο του "Μερικά μαθήματα για τη δική μας κατάσταση....Ειρωνεία, ηλεκτρισμός και ιδιωτικοποίηση".

Στο άρθρο αυτό, ο κ. Βαρουφάκης, προσπαθεί να πείσει κάθε καλόπιστο αναγνώστη, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των εταιριών ενέργειας και ΔΕΚΟ. Χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την ιδιωτικοποίηση του ενεργειακού κλάδου στη Μεγάλη Βρετανία αφήνοντας να εννοηθεί ότι ήταν καταστροφική.

Η αλήθεια βέβαια, στο σύνολό της, είναι ακριβώς το αντίθετο. Ξεχνάει βλέπετε ο κ. Βαρουφάκης να αναφέρει τα καλά της ιδιωτικοποίησης, λέει δε χαρακτηριστικά στο άρθρο του «Το αν αυτός ο μετασχηματισμός ήταν, συνολικά, ωφέλιμος για τη Βρετανία είναι μία μεγάλη συζήτηση που ξεπερνά τη φιλοδοξία του παρόντος άρθρου»…ε, ας το κοιτάξουμε λοιπόν: Η ιδιωτικοποίηση της ενέργειας και των ΔΕΚΟ στη Βρετανία ήταν θετική γιατί έφερε:

• Περισσότερες και καλύτερες επιλογές για τους καταναλωτές: Σπάζοντας το μονοπώλιο, 40%+ των καταναλωτών επέλεξαν αλλαγή Προμηθευτή.
• Μεγάλη και γενικώς παραδεκτή βελτίωση στο Service: π.χ. καθιερώθηκε το σύστημα ραντεβού με τον πελάτη και άρχισε να μετριέται και να μειώνεται ο χρόνος ανταπόκρισης και επίλυσης τεχνικών προβλημάτων.
• Χαμηλότερες τιμές λόγω ανταγωνισμού: από 10% - 20% μείωση τιμών τα πρώτα χρόνια (συναρτόμενο με τις διεθνείς τιμές χονδρικής). Το σύνηθες μέτρο σύγκρισης που αναφέρεται είναι το ότι μετά την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας η Βρετανία έχει σταθερά πιο ανταγωνιστικές τιμές από την ηπειρωτική Ευρώπη, γεγονός ακόμα πιο εντυπωσιακό εάν λάβουμε υπόψη την έλλειψη ενεργειακής αυτάρκειας της χώρας και την αυξανόμενη εξάρτησή της σε εισαγωγές αερίου.
• Περισσότερη καινοτομία και μεγαλύτερη δυναμική για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας (το αντίθετο από αυτό που γράφει ο κ. Βαρουφάκης): Οι ιδιωτικές επενδύσεις πχ. στον χώρο των ΑΠΕ είναι ένα φανερό παράδειγμα όπου οι δυνάμεις της αγοράς έφεραν ραγδαίες εξελίξεις και καινοτομία, με επίδραση στην τεχνολογία αλλά και σε τεχνικές εφαρμογής – όπως π.χ. μεγαλύτερες, αποτελεσματικότερες, και πιο αξιόπιστες τουρμπίνες.
• Οι ιδιωτικοποιήσεις έφεραν σημαντικά έσοδα που επέτρεψαν στην κυβέρνηση ...να αναζωογονήσει την φθίνουσα οικονομία.
• Άνοιξαν και εξελίχθηκαν νέες αγορές/βιομηχανίες: πχ. εξειδικευμένες εταιρίες και καινοτόμα προϊόντα στις I&C αγορές (industrial and corporate), καθώς η Βρετανία προσέλκυσε ξένους επενδυτές.
• Βελτίωση συνθηκών εργασίας και αύξηση των αμοιβών: οι εταιρείες ενέργειας άρχισαν να ανταγωνίζονται στην προσέλκυση των πιο ταλαντούχων εργαζομένων με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι αμοιβές των μεσαίων και ανώτερων στελεχών.

Πέραν αυτού, πρέπει και να καταρρίψουμε και κάποιες λανθασμένες διαπιστώσεις του κ. Βαρουφάκη, και όχι μόνο - που τείνουν να μετατρέπουν θετικά αποτελέσματα σε αρνητικά. Πάμε λοιπόν:

1. Πολλοί θεωρούν λανθασμένα ότι η ιδιωτικοποίηση φέρνει ακριβότερες τιμές (ο κ. Βαρουφάκης νομίζω δεν πέφτει τουλάχιστον σε αυτή τη παγίδα)

• Η εξάντληση των φυσικών πόρων της Μεγάλης Βρετανίας, και η παράλληλη αύξηση των ενεργειακών αναγκών, που υποχρέωσαν την κυβέρνηση να στραφεί στην Ευρώπη για να καλύψει τις ανάγκες ηλεκτρισμού και φυσικού αεριού, οδήγησαν στην αύξηση των τιμών και όχι οι ιδιωτικοποιήσεις καθεαυτές.
• Χρόνια ελλειπών επενδύσεων από τους δημόσιους οργανισμούς σημαίνει ότι οι ενεργειακές υποδομές έχουν άμεση ανάγκη εκσυγχρονισμού. Οι ιδιωτικές εταιρείες χρηματοδοτούν αυτά τα απαραίτητα έργα υποδομής εφόσον υπάρχει λογική απόδοση των επενδύσεων (ROI), ενώ οι κυβερνήσεις έχουν την τάση να αδρανούν.

2. Μας γράφει έμμεσα ο κος Βαρουφάκης ότι εξαιτίας της ιδιωτικοποίησης σταμάτησαν επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες. («Το ότι θα σταματούσαν τις επενδύσεις ... απασχόλησε»)

• Μα έγινε ακριβώς το αντίθετο! Όπως αναφέρω και πρωτύτερα, οι ιδιωτικές επενδύσεις για παράδειγμα στις ΑΠΕ αποτελούν ξεκάθαρο παράδειγμα για το πως n αγορά έφερε ραγδαία εξέλιξη και καινοτομία. Το μόνο πρόβλημα καινοτομίας που υπήρξε στην Μεγάλη Βρετανία (για να είμαστε ακριβείς και δίκαιοι) αφορά τα ”Εξυπνα δίκτυα”. Το πρόβλημα αυτό, που πλέον ξεπεράστηκε, επήλθε λόγω του υπερκερματισμού των δικτύων μεταφοράς και μέτρησης....κάτι για το οποίο προειδοποιώ εδώ και καιρό ότι πρέπει να προσέξουμε στην Ελλάδα (ας μάθουμε και από τα λάθη τους). Αξίζει να σημειωθεί ότι για τις ΑΠΕ την περίοδο Απρίλιος 2011 - Ιούλιος 2012 είχαν εξαγγελθεί επενδύσεις 12,7 δις λιρών με δημιουργία c22.800 νέων θέσεων εργασίας.

3. Αφήνει επίσης να εννοηθεί ο κ. Βαρουφάκης ότι το Βρετανικό κράτος απέτυχε στην στοχευμένη μέσω ιδιωτικοποίησης μεγέθυνση και εξάπλωση των Βρετανικών εταιριών ενέργειας και ΔΕΚΟ («όλη αυτή η προσπάθεια θα δημιουργούσε τις συνθήκες ....επικυριαρχία στον τομέα της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας»).

• Λάθος και πάλι. Η National Grid και η Centrica παραδείγματος χάρη έχουν εξαπλωθεί ιδιαίτερα επιτυχώς, και δη, πέραν τις Ευρώπης, στις ΗΠΑ. Η ΒG Group δε, είναι πλέον πολυεθνική με παρουσία σε 27 χώρες.

4. Και φτάνουμε στις Ιερές Αγελάδες...ή αλλιώς στα συνδικάτα. Κατά τον κ. Βαρουφάκη «Η δεκαετία του 1980 ήταν καταστροφική για τα συνδικάτα της Βρετανίας». Και αναρωτιέμαι, εάν δεν είμαι μέλος της παρέας του κ.Φωτόπουλου (ή του Scargill στην περίπτωση της Βρετανίας του ’80), αλλά ένας απλός πολίτης, η αποδυνάμωση αυτή των συνδικάτων μήπως είναι για το συμφέρον μου ;

• Προφανώς. Στην Βρετανία, οι ζημιές στην εθνική βιομηχανία άνθρακα αυξανόντουσαν δραματικά και ετησίως, και οι κυβερνητικές επιδοτήσεις έφθασαν το 1,3 δις λίρες το χρόνο. Η βιομηχανία χρειαζόταν απεγνωσμένα αναδιάρθρωση, πολλά ορυχεία έπρεπε να κλείσουν και να μειωθεί το εργατικό δυναμικό ώστε να υπάρχει ελπίδα επιβίωσης για κάποια από αυτά. Ο επικεφαλής των εργατών Scargill και οι ακόλουθοι του δεν δεχόντουσαν κανένα συμβιβασμό παρά το μέγεθος των ζημιών που τελικά πλήρωνε ο φορολογούμενος. Με την αποδυνάμωση των συνδικάτων σώθηκε η Βρετανία. Στην Ελλάδα δε, η αποδυνάμωση των συνδικάτων θα σήμαινε και μεγάλη μείωση της διαφθοράς...αλλά κάποιος πρέπει να τολμήσει να αγγίξει τα «όσια».

5. Η υπόνοιά του ότι οι Άγγλοι την πάτησαν από τους Γάλλους

• Όσο για την την EDF, ναι, το Γαλλικό κράτος έχει μεν ένα ποσοστό 84.4%, αλλά η EDF είναι εισηγμένη εταιρεία στο χρηματιστήριο Euronext από τον Νοέμβριο του 2005 και λειτουργεί με κριτήρια ιδιωτικής εταιρείας. Αφήστε δε, ότι στην Βρετανία θεωρούν μεγάλη επιτυχία το ότι έχουν έρθει ξένες εταιρίες σαν την EDF να επενδύσουν στη χώρα. Και λογικό: η θυγατρική Edf Energy απασχολεί στην Μεγάλη Βρετανία χιλιάδες υπαλλήλους (σχεδόν 15.000 για την ακρίβεια) και επενδύει σημαντικά ποσά στην βελτίωση της υποδομής της χώρας. Επίσης στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας η EDF λειτουργεί σε συνεργασία με την Βρετανική Centrica (που έχει το 20% της σύμπραξης) μεταφέροντας τεχνογνωσία.

Εννοείται, πως κάθε κατεύθυνση, έχει τις παγίδες της. Παγίδες τις οποίες πρέπει να προσέξουμε και να αποφύγουμε στην Ελληνική εφαρμογή ενός προγράμματος ιδιωτικοποίησης. Παραδείγματος χάρη και πολύ συνοπτικά:

• Να οργανώσουμε μια πραγματικά ανταγωνιστική διαδικασία ιδιωτικοποίησης για να εξασφαλίσουμε την καλύτερη δυνατή τιμή πώλησης.
• Να εξασφαλίσουμε κατάλληλη διάσπαση της αγοράς και αποτελεσματική ρύθμιση για να αποφύγουμε πιθανή αντικατάσταση του κρατικού μονοπώλιου με ιδιωτικό, άλλα και να εξασφαλίσουμε την συνεχή βελτίωση του δικτύου ανάλογα με τις ανάγκες της χώρας ( π.χ. ενεργειακή κάλυψη δύσβατων περιοχών, έξυπνα δίκτυα, κλπ)
• Να αντισταθμίσουμε την μεταβλητότητα στην τιμολόγηση των καυσίμων.
• Να αναγνωρίσουμε στο σύνολο της αγοράς ενέργειας ποιοι τομείς πρέπει να απελευθερωθούν για να υπάρχει αποτέλεσμα – πχ είναι δυνατόν να υπάρχει ανταγωνισμός στην προμήθεια χωρίς αντίστοιχη απελευθέρωση στη ζήτηση?

Τέλος, χρειάζεται μια ισορροπία μεταξύ του κρατικού έλεγχου (για την διασφάλιση της παροχής ενέργειας), της λειτουργίας της αγοράς, και της προστασίας του καταναλωτή. 

Η κυβέρνηση πρέπει να προστατεύει τα συμφέροντα του Κράτους και των καταναλωτών μέσα από αποτελεσματικούς μηχανισμούς ρύθμισης, συνεργασία με τις ιδιωτικές εταιρίες, και ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη σε νέους τομείς.

Κατά αυτόν τον τρόπο και αποφεύγοντας τις λακκούβες η ιδιωτικοποίηση εάν εφαρμοστεί σωστά θα είναι θετική για την Ελλάδα, όπως ήταν και για την Μεγάλη Βρετανία ή και καλύτερα. Εάν ο κ. Βαρουφάκης έχει ακόμα αμφιβολίες θα του πρότεινα να μιλήσει πέραν από τους πανεπιστημιακούς και τα συνδικάτα και με στελέχη της αγοράς και των υπουργείων στην Μεγάλη Βρετανία.