Ο «Ηνίοχος» του Αλέξη Δαμιανού

Δείτε την παρουσίαση της ταινίας από τον ίδιο εδώ
Η ταινία περιγράφει την περιπέτεια της ζωής ενός Νέου 'Έλληνα από το 1941 μέχρι τις ημέρες μας. Φοιτητής πριν από τον πόλεμο, βρίσκεται κρατούμενος των Ιταλών στη φυλακή.  Δραπετεύει κι ανεβαίνει στο βουνό, όπου τον βρίσκουν οι αντάρτες και τον παίρνουν μαζί τους. Μετά την εμπειρία της πρώτης μάχης, βιώνει την Αντίσταση διατηρώντας πάντα κάποια κριτική απόσταση από τα γεγονότα. Η απελευθέρωση έρχεται, και οι πρώην σύντροφοί του εκτελούνται, τρελαίνονται ή εξορίζονται στη Μακρόνησο. Αυτός περιπλανιέται σαν χαμένος στη σπαρασσόμενη από τον Εμφύλιο χώρα... Η ταινία προβάλλεται ως μικρός φόρος τιμής στον μεγάλο Έλληνα σκηνοθέτη ο οποίος έφυγε από κοντά μας τον Μάιο του 2008.  Ο Αλέξης Δαμιανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1921. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών. Το 1966 σκηνοθετεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το «Μέχρι το πλοίο», και τέσσερα χρόνια μετά την «Ευδοκία».  Αυτές οι δύο ταινίες, μαζί με δυο τρεις άλλες, σηματοδοτούν, ουσιαστικά, το ξεκίνημα του λεγόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Μέχρι να καταφέρει να γυρίσει την τρίτη ταινία του, τον «Ηνίοχο», χρειάστηκαν αγώνες 25 χρόνων, καθώς δεν ήταν δυνατόν να βρει χρήματα!  Με τρεις μόνο ταινίες ο Αλέξης Δαμιανός είναι αναμφισβήτητα η πιο εμβληματική μορφή του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου και ένας μύθος στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο. Ένας μύθος που δεν μπόρεσε να τον αντιγράψει ή να τον ακολουθήσει κανένας άλλος και ο οποίος δημιουργήθηκε αργά και σταθερά.  Για παράδειγμα, όταν το 1971, μέσα στη χούντα, η «Ευδοκία» προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η Κριτική Επιτροπή προτίμησε να βραβεύσει τον «Παπαφλέσσα» του Ερρίκου Ανδρέου, ενώ η γλυκανάλατη μουσική του Γιάννη Σπανού στο «Εκείνο το καλοκαίρι» είχε κατατροπώσει το ζεϊμπέκικο του Μάνου Λοΐζου.  Κι όμως, μόλις 15 χρόνια αργότερα, η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου δημιουργεί ένα πραγματικό σκάνδαλο όταν τα μέλη της ψηφίζουν την «Ευδοκία» καλύτερη ελληνική ταινία όλων των εποχών! Ο «Ηνίοχος» ήταν το πιο φιλόδοξο εγχείρημά του, και κατέληξε να γίνει μύθος λόγω της περιπετειώδους κατασκευής της. Ο Δαμιανός ξεκίνησε να γράφει το σενάριο της ταινίας το 1978-79.  Σε εκείνη την πρώτη εκδοχή θα έπαιζε ένα γοητευτικό συνονθύλευμα από ερασιτέχνες και επαγγελματίες ηθοποιούς (ανάμεσά τους η Χάρις Αλεξίου και η Εύα Κοταμανίδου) και τη μουσική θα έγραφε ο Μάος Λοΐζος, ενώ η ιστορία θα τελείωνε την εποχή της Μακρονήσου στις αρχές της δεκαετίας του '50. Τότε δεν βρέθηκαν τα χρήματα - το μίζερο Κέντρο Κινηματογράφου που χρηματοδοτούσε ένα σωρό αυτιστικές ταινίες δεν έβρισκε χρήματα για την "ακριβή" παραγωγή του Δαμιανού.  Η ταινία θα γυριστεί 15 χρόνια μετά, αλλά τώρα όλα θα είναι διαφορετικά: το σενάριο θα έχει αλλάξει (η ιστορία θα "τραβηχτεί" μέχρι τη δεκαετία του '70), οι ηθοποιοί θα έχουν αλλάξει, οι ίδιοι οι καιροί θα έχουν αλλάξει. Ίδιος παρέμεινε μόνο ο Δαμιανό, το πάθος του, η επιμονή του να μας θυμίσει μια ηθική στάση και μια ελληνικότητα που δεν υπάρχουν πια στην Ελληνική κοινωνία, ή υπάρχουν μόνο ως καρικατούρες.  Αν ο Δαμιανός ανακαλεί τον Ηνίοχο ως εμβληματική μορφή της ταινίας του, είναι επειδή ενσαρκώνει στα μάτια του την άμιλλα, την επαγρύπνηση και την αγάπη για τον αγώνα, δηλαδή τη ζωή την ίδια. Καθαρά επική ταινία -τοιχογραφία της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια- ο «Ηνίοχος» συγκλονίζει με τις συναρπαστικές σκληρές σκηνές του πρώτου μέρους και τις λυρικο-ελεγειακές σκηνές στη συνέχεια.  Όμως παρά τις πολλές αριστουργηματικές σκηνές που περιέχει, ο «Ηνίοχος» δεν είχε επιτυχία ούτε ως κινηματογραφική ταινία, ούτε ως τηλεοπτικό σήριαλ. Φαίνεται ότι η Ελλάδα του σήμερα βλέπει την ταινία με έκδηλη αμηχανία, ξεχνώντας ότι αυτό που τώρα φαίνεται φολκλόρ ήταν κάποτε «εμείς»... Ηθοποιοί: Β. Ελευθεριάδης, Κ. Γκασέτας, Θ. Πολυζώνης, Ν. Πρωτογεράκη, Δ. Τομαζάνη