Ο καθηγητής Μακροοικονομίας επιτίθεται στη θεωρία της Μέρκελ για υπερχρεωμένα κράτη, προβάλλει την ανισομερή ανάπτυξη της ευρωζώνης και μιλάει για κρίση θεσμών
Στους επικριτές της πολιτικής της καγκελαρίου Μέρκελ, που θεωρεί ότι για την κρίση ευθύνονται τα υπερχρεωμένα κράτη, ανήκουν πολλοί οικονομολόγοι και πολιτικοί που μιλούν για κρίση του ευρώ, όπως ο εικονιζόμενος σοσιαλδημοκράτης πρώην καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ.
Υπάρχουν γνώµες που είναι πιο ακλόνητες και από προκαταλήψεις. Σε αυτές ανήκει και η άποψη της Ανγκελα Μέρκελ ότι η τρέχουσα κρίση οφείλεται κυρίως στην υπερχρέωση ορισµένων χωρών και το ευρώ είναι απλώς το αθώο παράπλευρο θύµα της. Η πραγµατικότητα τη διαψεύδει. Πριν από τα χρέη υπήρξαν τα ελλείµµατα στα εµπορικά ισοζύγια και σε εκείνα των τρεχουσών συναλλαγών. Πριν και από αυτά η ανισόρροπη ανάπτυξη της πραγµατικής οικονοµίας ως το λογικό αποτέλεσµα ενός παράλογου καπιταλιστικού ανταγωνισµού. Επιπροσθέτως η χρηµατοοικονοµική κρίση του 2008 «γονάτισε» πολλούς κρατικούς προϋπολογισµούς µε τα «δώρα» στις τράπεζες – εγγυήσεις, δάνεια, διαγραφές χρεών. Αλλά και η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ αυτοδιαψεύδεται. Σε οµιλία της την περασµένη Τετάρτη στη γερµανική Βουλή για τα αποτελέσµατα της Συνόδου Κορυφής στις 8-9 ∆εκεµβρίου δήλωσε ότι ο κύριος στόχος της σχεδιαζόµενης δηµοσιονοµικής ένωσης είναι η εξάλειψη των «εκ γενετής» λαθών του ευρώ, της αιτίας µυρίων άλλων κακών στη νοµισµατική ένωση. Εστω και ασυνείδητα «σταµπάρισε» έτσι το κοινό νόµισµα ως τον πρωταίτιο της κρίσης.Αλλοι πολιτικοί και οικονοµολόγοι µιλάνε βέβαια συνειδητά για κρίση του ευρώ ως συµπύκνωση όλων των προαναφερθεισών κρίσεων. Σε αυτούς προστέθηκαν τελευταία ο σοσιαλδηµοκράτης πρώην καγκελάριος Χέλµουτ Σµιτ και ο χριστιανοδηµοκράτης πρώην πρωθυπουργός της Σαξονίας Κουρτ Μπίτενκοπφ. Η συζήτηση δεν είναι θεωρητική. Σε αυτή συµβάλλει και η συνέντευξη µε τον καθηγητή της Μακροοικονοµίας Γκούσταφ Χορν, διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονοµικής Ερευνας Hans Böckler Stiftung στο Ντύσελντορφ. Μόνο αν διακριβωθεί επακριβώς ο χαρακτήρας της κρίσης, µπορεί να εκπονηθεί η σωστή στρατηγική για την καταπολέµησή της. Στις Βρυξέλλες πριν από µία εβδοµάδα συνέβη το εντελώς αντίθετο.
Η καγκελάριος Μέρκελ υποστηρίζει ότι η τρέχουσα κρίση οφείλεται στην υπερχρέωση μεμονωμένων χωρών. Είναι λάθος αυτό; «Πολύ λάθος. Πρόκειται για κρίση των θεσµών της ευρωζώνης, επειδή ως σήµερα δεν έχει ξεκαθαριστεί πώς οι χώρες-µέλη θα τακτοποιήσουν το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Το ερώτηµα αν η Ευρωπαϊκή Ενωση θα δώσει εγγυήσεις για τα εµπορικά ελλείµµατα δεν έχει απαντηθεί ακόµη τελεσίδικα».
Ποιες ήταν κατά τη γνώμη σας οι γενεσιουργοί αιτίες της κρίσης; «Η αρχή έγινε µε το έλλειµµα στο γενικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που παραµελήθηκε εντελώς. Ξεκινώντας από αυτό δηµιουργήθηκαν πολλές ανισορροπίες, επειδή η ανταγωνιστικότητα ορισµένων χωρών, όπως η Ελλάδα, επιδεινώθηκε, ενώ άλλων, όπως η Γερµανία, ενισχύθηκε σηµαντικά. Αυτό δεν θα µπορούσε να έχει αίσιο τέλος σε µια νοµισµατική ένωση. Οταν κατόπιν ήρθε η χρηµατοοικονοµική κρίση και οι επενδυτές έγιναν περισσότερο νευρικοί, αντιλήφθηκαν αυτό το πρόβληµα και αντέδρασαν αναλόγως. Αυτό ήταν η αφετηρία της συνολικής κρίσης. Απόδειξη, ότι πριν από την εκδήλωσή της δεν υπήρχε σηµαντική υπερχρέωση των χωρών, σε ορισµένα από τα προβληµατικά κράτη µάλιστα το χρέος είναι και σήµερα µικρότερο της Γερµανίας. ∆εν πρόκειται λοιπόν µόνο για κρίση χρέους των κρατών».
Αυτό σημαίνει ότι η καγκελάριος βάζει σε λάθος σημείο τον μοχλό για το ξεπέρασμα της κρίσης; «Σίγουρα. Οι προσπάθειες για τη µείωση των κρατικών χρεών δεν αρκούν. Πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο η ιδιωτική υπερχρέωση και η έλλειψη ανταγωνιστικότητας ορισµένων κρατών. Η συνταγή της λιτότητας, για όλες µάλιστα τις χώρες, είναι αντίθετα βλαπτική. Αυτός είναι και ο λόγος που η ευρωζώνη θα µπορούσε να εισέλθει σε ύφεση το ερχόµενο έτος».
Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ισορροπία εντός και εκτός της Ευρώπης υπό τη δικτατορία της αρχής της ανταγωνιστικότητας; Δεν θα έπρεπε αντιθέτως να επιδιωχθεί η άρση της αρχής αυτής μέσω πολιτικών συμφωνιών; «Σίγουρα θα έπρεπε να δηµιουργηθούν λογικοί κανόνες που θα επέτρεπαν στα κράτη να µην είναι πλέον βορά των αγορών, αλλά κυρίως της τύχης τους. Βραχυπρόθεσµα, το µόνο που µπορεί να βοηθήσει είναι η προθυµία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράζει οµόλογα των προβληµατικών χωρών στη δευτερογενή αγορά. Μακροπρόθεσµα χρειαζόµαστε κανόνες που θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα όλων των χωρών, έτσι που να σταµατήσει η αναπαραγωγή των µεταξύ τους ανισορροπιών».
Χωρίς ανταγωνιστικότητα λοιπόν δεν γίνεται... «Ο ανταγωνισµός των επιχειρήσεων είναι γεγονός και δεν µπορεί να καταργηθεί µε διατάγµατα. Αν όµως δηµιουργηθούν λογικοί κανόνες, όπως η σύνδεση των αµοιβών µε την παραγωγικότητα και ο περιορισµός του πληθωρισµού σε ποσοστό κάτω από 2%, τότε δεν θα υπάρχουν προβλήµατα».
Πέρα από τις τρέχουσες αιτίες της κρίσης, ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα «εκ γενετής» λάθη του ευρώ;
«Το πρόβληµα είναι ότι ως τώρα δεν έχει δοθεί απάντηση στη διαφορετική εξέλιξη του πληθωρισµού στα κράτη-µέλη της ευρωζώνης. Πολλές χώρες, όπως η Ελλάδα, έχουν ξεπεράσει το επιτρεπόµενο όριο, άλλες, όπως η Γερµανία, βρίσκονται πολύ πιο κάτω από αυτό. Ως τώρα η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι η υπέρβαση του ορίου είναι κάτι το κακό, η υποσκέλισή του, αντίθετα, κάτι το καλό. Αυτό δεν ισχύει όµως πραγµατικά. Το σωστό είναι να κινούνται όλες οι χώρες κατά µήκος του ορίου που θέτει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η συνεχής απόκλιση ορισµένων χωρών από αυτό είναι η αιτία κάθε κακοδαιµονίας. Γι’ αυτό και πρέπει να υπάρξει συµφωνία, να σταµατήσουν οι αποκλίσεις».
Για την Ελλάδα πάντως η υψηλή ανταγωνιστικότητα παραμένει άπιαστο όνειρο. Πιστεύετε ότι οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους ή διαιωνίζουν μια μετέωρη κατάσταση;
«Η µετέωρη κατάσταση παραµένει. Και αυτό όχι τόσο λόγω της Ελλάδας, όσο λόγω των άλλων κρατών που µπήκαν ενδιάµεσα στην κρίση. Αν η ΕΚΤ δεν παρέµβει, τότε θα έρθει η στιγµή που µια χώρα θα πει ότι δεν µπορεί να πληρώσει πλέον τους πανύψηλους τόκους. Και αυτό θα προκαλέσει πολύ πιθανόν τη διάλυση της ευρωζώνης».
«Απολύτως καµία, επειδή τέτοια δήθεν εθελουσία συµµετοχή κάνει τους επενδυτές πιο ανασφαλείς και τους εξωθεί στην ακύρωση των τοποθετήσεών τους. Η αθέτηση της αρχικής υπόσχεσης ότι δεν θα γίνει “κούρεµα” του ελληνικού χρέους τούς προέτρεψε να κάνουν τώρα “απεργία” επενδύσεων».
Πώς κρίνετε τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών και του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF);
«Θα προτιµούσα φυσικά να µη γίνουν, επειδή δεν θα επιφέρουν ουσιαστικό “κούρεµα”. Οι διαπραγµατεύσεις προχωρούν πολύ αργά, επειδή πολλοί επενδυτές αρνούνται να συµµετάσχουν σε αυτές. Το “κούρεµα” αποτελεί πολύπλοκη διαδικασία, και το επακόλουθό του είναι συνήθως πολλές δικαστικές προσφυγές. Το πρακτικό του όφελος είναι µηδαµινό».
Ο πρόεδρος του IIF Γιόζεφ Ακερμαν προτείνει τα νέα ελληνικά ομόλογα να διέπονται από το βρετανικό δίκαιο και όχι υπό ελληνικό, όπως ισχύει για τα υπάρχοντα. Η αποδοχή της πρότασης δεν θα ισοδυναμούσε με πλήρες ξεπούλημα των ελληνικών συμφερόντων;
«Για την Ελλάδα κάτι τέτοιο θα σήµαινε αντασφάλιση, επειδή σε περίπτωση εξόδου της από την ευρωζώνη θα µπορούσε να εξοφλήσει τα δάνεια σε δραχµές. Το πλεονέκτηµα για τις τράπεζες είναι ότι θα έπαιρναν τα λεφτά τους πίσω, επειδή, αν τα δάνεια παρέµεναν σε ευρώ, η Ελλάδα δεν θα µπορούσε µάλλον να τα εξυπηρετήσει. Αλλά το σηµαντικότερο είναι να µην προκύψει τέτοια έξοδος και να γίνουν τα πάντα για να µην προκύψει».
Η καγκελάριος Μέρκελ υποστηρίζει ότι η τρέχουσα κρίση οφείλεται στην υπερχρέωση μεμονωμένων χωρών. Είναι λάθος αυτό; «Πολύ λάθος. Πρόκειται για κρίση των θεσµών της ευρωζώνης, επειδή ως σήµερα δεν έχει ξεκαθαριστεί πώς οι χώρες-µέλη θα τακτοποιήσουν το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Το ερώτηµα αν η Ευρωπαϊκή Ενωση θα δώσει εγγυήσεις για τα εµπορικά ελλείµµατα δεν έχει απαντηθεί ακόµη τελεσίδικα».
Ποιες ήταν κατά τη γνώμη σας οι γενεσιουργοί αιτίες της κρίσης; «Η αρχή έγινε µε το έλλειµµα στο γενικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που παραµελήθηκε εντελώς. Ξεκινώντας από αυτό δηµιουργήθηκαν πολλές ανισορροπίες, επειδή η ανταγωνιστικότητα ορισµένων χωρών, όπως η Ελλάδα, επιδεινώθηκε, ενώ άλλων, όπως η Γερµανία, ενισχύθηκε σηµαντικά. Αυτό δεν θα µπορούσε να έχει αίσιο τέλος σε µια νοµισµατική ένωση. Οταν κατόπιν ήρθε η χρηµατοοικονοµική κρίση και οι επενδυτές έγιναν περισσότερο νευρικοί, αντιλήφθηκαν αυτό το πρόβληµα και αντέδρασαν αναλόγως. Αυτό ήταν η αφετηρία της συνολικής κρίσης. Απόδειξη, ότι πριν από την εκδήλωσή της δεν υπήρχε σηµαντική υπερχρέωση των χωρών, σε ορισµένα από τα προβληµατικά κράτη µάλιστα το χρέος είναι και σήµερα µικρότερο της Γερµανίας. ∆εν πρόκειται λοιπόν µόνο για κρίση χρέους των κρατών».
Αυτό σημαίνει ότι η καγκελάριος βάζει σε λάθος σημείο τον μοχλό για το ξεπέρασμα της κρίσης; «Σίγουρα. Οι προσπάθειες για τη µείωση των κρατικών χρεών δεν αρκούν. Πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο η ιδιωτική υπερχρέωση και η έλλειψη ανταγωνιστικότητας ορισµένων κρατών. Η συνταγή της λιτότητας, για όλες µάλιστα τις χώρες, είναι αντίθετα βλαπτική. Αυτός είναι και ο λόγος που η ευρωζώνη θα µπορούσε να εισέλθει σε ύφεση το ερχόµενο έτος».
Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ισορροπία εντός και εκτός της Ευρώπης υπό τη δικτατορία της αρχής της ανταγωνιστικότητας; Δεν θα έπρεπε αντιθέτως να επιδιωχθεί η άρση της αρχής αυτής μέσω πολιτικών συμφωνιών; «Σίγουρα θα έπρεπε να δηµιουργηθούν λογικοί κανόνες που θα επέτρεπαν στα κράτη να µην είναι πλέον βορά των αγορών, αλλά κυρίως της τύχης τους. Βραχυπρόθεσµα, το µόνο που µπορεί να βοηθήσει είναι η προθυµία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράζει οµόλογα των προβληµατικών χωρών στη δευτερογενή αγορά. Μακροπρόθεσµα χρειαζόµαστε κανόνες που θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα όλων των χωρών, έτσι που να σταµατήσει η αναπαραγωγή των µεταξύ τους ανισορροπιών».
Χωρίς ανταγωνιστικότητα λοιπόν δεν γίνεται... «Ο ανταγωνισµός των επιχειρήσεων είναι γεγονός και δεν µπορεί να καταργηθεί µε διατάγµατα. Αν όµως δηµιουργηθούν λογικοί κανόνες, όπως η σύνδεση των αµοιβών µε την παραγωγικότητα και ο περιορισµός του πληθωρισµού σε ποσοστό κάτω από 2%, τότε δεν θα υπάρχουν προβλήµατα».
Πέρα από τις τρέχουσες αιτίες της κρίσης, ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα «εκ γενετής» λάθη του ευρώ;
«Το πρόβληµα είναι ότι ως τώρα δεν έχει δοθεί απάντηση στη διαφορετική εξέλιξη του πληθωρισµού στα κράτη-µέλη της ευρωζώνης. Πολλές χώρες, όπως η Ελλάδα, έχουν ξεπεράσει το επιτρεπόµενο όριο, άλλες, όπως η Γερµανία, βρίσκονται πολύ πιο κάτω από αυτό. Ως τώρα η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι η υπέρβαση του ορίου είναι κάτι το κακό, η υποσκέλισή του, αντίθετα, κάτι το καλό. Αυτό δεν ισχύει όµως πραγµατικά. Το σωστό είναι να κινούνται όλες οι χώρες κατά µήκος του ορίου που θέτει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η συνεχής απόκλιση ορισµένων χωρών από αυτό είναι η αιτία κάθε κακοδαιµονίας. Γι’ αυτό και πρέπει να υπάρξει συµφωνία, να σταµατήσουν οι αποκλίσεις».
Για την Ελλάδα πάντως η υψηλή ανταγωνιστικότητα παραμένει άπιαστο όνειρο. Πιστεύετε ότι οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους ή διαιωνίζουν μια μετέωρη κατάσταση;
«Η µετέωρη κατάσταση παραµένει. Και αυτό όχι τόσο λόγω της Ελλάδας, όσο λόγω των άλλων κρατών που µπήκαν ενδιάµεσα στην κρίση. Αν η ΕΚΤ δεν παρέµβει, τότε θα έρθει η στιγµή που µια χώρα θα πει ότι δεν µπορεί να πληρώσει πλέον τους πανύψηλους τόκους. Και αυτό θα προκαλέσει πολύ πιθανόν τη διάλυση της ευρωζώνης».
ΠΟΛΥΠΛΟΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
«Μηδαµινό το όφελος του “κουρέµατος”»
Τι σημασία έχει για εσάς η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην απομείωση του ελληνικού χρέους; «Απολύτως καµία, επειδή τέτοια δήθεν εθελουσία συµµετοχή κάνει τους επενδυτές πιο ανασφαλείς και τους εξωθεί στην ακύρωση των τοποθετήσεών τους. Η αθέτηση της αρχικής υπόσχεσης ότι δεν θα γίνει “κούρεµα” του ελληνικού χρέους τούς προέτρεψε να κάνουν τώρα “απεργία” επενδύσεων».
Πώς κρίνετε τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών και του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF);
«Θα προτιµούσα φυσικά να µη γίνουν, επειδή δεν θα επιφέρουν ουσιαστικό “κούρεµα”. Οι διαπραγµατεύσεις προχωρούν πολύ αργά, επειδή πολλοί επενδυτές αρνούνται να συµµετάσχουν σε αυτές. Το “κούρεµα” αποτελεί πολύπλοκη διαδικασία, και το επακόλουθό του είναι συνήθως πολλές δικαστικές προσφυγές. Το πρακτικό του όφελος είναι µηδαµινό».
Ο πρόεδρος του IIF Γιόζεφ Ακερμαν προτείνει τα νέα ελληνικά ομόλογα να διέπονται από το βρετανικό δίκαιο και όχι υπό ελληνικό, όπως ισχύει για τα υπάρχοντα. Η αποδοχή της πρότασης δεν θα ισοδυναμούσε με πλήρες ξεπούλημα των ελληνικών συμφερόντων;
«Για την Ελλάδα κάτι τέτοιο θα σήµαινε αντασφάλιση, επειδή σε περίπτωση εξόδου της από την ευρωζώνη θα µπορούσε να εξοφλήσει τα δάνεια σε δραχµές. Το πλεονέκτηµα για τις τράπεζες είναι ότι θα έπαιρναν τα λεφτά τους πίσω, επειδή, αν τα δάνεια παρέµεναν σε ευρώ, η Ελλάδα δεν θα µπορούσε µάλλον να τα εξυπηρετήσει. Αλλά το σηµαντικότερο είναι να µην προκύψει τέτοια έξοδος και να γίνουν τα πάντα για να µην προκύψει».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου