Σύνταγμα - κουρελού

του Αντώνη Παπαγιαννίδη 

Ακριβώς πάνω στην αλλαγή του χρόνου – με την αποχώρηση του annus horribilis 2012, άλλωστε δίσεκτου με το ξεκίνημα του αμφιλεγόμενου 2013, με συστατικό του το «13» για τους προληπτικούς – ξέσπασε η επικίνδυνη όσο και άθλια υπόθεση (και τους δυο χαρακτηρισμούς, τους χρησιμοποιούμε με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο: η αισθητική διάσταση έχει ούτως ή άλλως προ πολλού εγκαταλείψει την δημόσια σκηνή στην Ελλάδα) με την λίστα Λαγκάρντ/Φαλτσιανί, με τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου (που, ως κουτσό πλέον σκυλί, σπεύδουν να τον κλωτσήσουν πολλοί που τον ινδαλματοποιούσαν άκριτα), με τις επιμελημένες παραλείψεις της διερεύνησης του θέματος. Ό,τι χρειάζεται για να φεύγει η προσοχή από τα αληθινά δυσάρεστα και βαριά των ημερών και μηνών μπροστά μας!

Πάντως, με αφορμή την υπόθεση λίστας Λαγκάρντ – Παπακ, ξαναβρέθηκε στο προσκήνιο το Σύνταγμα-κουρελού μας. Με το (ψηφισμένο με συγκλονιστική πλειοψηφία) άρθρο 86 του… το οποίο συνταγματοποίησε την ατιμωτική λογική της ΜΗ-ευθύνης υπουργών, που τώρα όλοι (ή σχεδόν όλοι….) σπεύδουν να «διορθώσουν» ερμηνευτικά για να μην τους πάρει ο κόσμος με τις πέτρες.

Γέμισαν τα καφενεία, πάλι, ή έστω τα τηλεπαράθυρα με το τι αποτελεί «αδικήματα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους [των υπουργών]» (παράγραφος 1) και τι είναι «το πέρας της δεύτερης τακτικής συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση του αδικήματος» (παράγραφος 3). Άνθισαν οι συνταγματολόγοι. Ξιφούλκησαν οι δικηγόροι. Επέστρεψαν στην πρώτη γραμμή τα καφενεία, τα τηλεπαράθυρα. Τελικά, βέβαια, θα κρίνει το πράγμα η Βουλή – το μεγαλύτερο καφενείο απ’ όλα!

Ήδη, όμως, η καφενειακή συζήτηση περί αντισυνταγματικότητας είχε ανθίσει όταν βρεθήκαμε μια ανάσα από το ενδεχόμενο να εξοκείλει το φρέσκο-φρέσκο Νέο Μνημόνιο – πώς, με την υπερήφανη διακοπή είσπραξης του χαρατσιού Βενιζέλου μέσω ΔΕΗ: ήρθε το Τριμελές Συμβούλιο του Αρείου Πάγου και ανέστειλε μέχρι τον Μάρτιο την εκτέλεση της απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που έστελνε στα Τάρταρα την είσπραξη του χαρατσιού ως αντισυνταγματική. Οπότε αξίζει πλέον μια διεξοδικότερη σκέψη στο πώς και πόσο η δικαστική εξουσία θα δεχθεί να συνεχιστεί η προσπάθεια σταθεροποίησης. Ήδη, βλέπετε, τέσσερεις ομοβροντίες δικαστικών κρίσεων πάνε να ρίξουν έξω την «διαθεσιμότητα Μανιτάκη», ανά την Ελλάδα. Όμως η υπορρέουσα άρνηση των μέτρων του Μνημονίου, με επιχείρημα την αντισυνταγματικότητα, πάει πολύ πιο βαθιά.

Για μια χώρα όπου, χαρωπά και αμέριμνα, το Σύνταγμα έχει ενσωματώσει πολιτικές αθλιότητες σαν το απόλυτο ακαταδίωκτο των υπουργών (που «παίζει» τώρα με την υπόθεση Παπακωνσταντίνου) ή πάλι εκλεπτυσμένες προσβολές του τύπου της αυτομισθοδότησης των δικαστών, για μια χώρα όπου το ίδιο Σύνταγμα περιλαμβάνει ρήτρες αντίθετες προς τις υπερσυνταγματικές διεθνείς υποχρεώσεις (άρθρο 16, για την υπερήφανη απαγόρευση των μη-κρατικών Πανεπιστήμιων^. άρθρο 14 παρ.9 για τον διαβόητο «βασικό μέτοχο» και τα ΜΜΕ) που ύστερα περιμένουμε ένα Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και μια Τρόϊκα για να τις ξεφτιλίσουν, είναι παράξενο να ακούει κανείς κάθε τόσο να επισείεται με βαρύγδουπο ύφος το επιχείρημα: «Αυτό είναι αντισυνταγματικό!»

Ας το παραδεχθούμε: Αντισυνταγματικό είναι εκείνο που δεν με βολεύει! Απλά, ευθύγραμμα, χωρίς προβλήματα. «Τυχαίνει» να χάνεται από το ραντάρ των εκάστοτε συνταγματολογούντων ότι την συνταγματικότητα – ή την αντισυνταγματικότητα – την κρίνουν μόνο τα δικαστήρια. Ή έστω – σε περιπτώσεις όπως της παραπομπής Παπακ – η Βουλή. (Αλλά και πάλι, στο βάθος, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ειδικού Δικαστηρίου). Ούτε οι πολιτικοί, έτσι , εν γένει. Ούτε οι δικηγόροι. Ούτε οι καθηγητές – κυρίως οι συνταγματολόγοι! Ούτε τα μήντια. Ούτε το σοφό καφενείο (όπου συνήθως ακούγεται η πολεμική ιαχή «Είναι αντισυνταγματικό!»). Όλοι αυτοί, μια γνώμη, μιαν άποψη έχουν. Τίποτε περισσότερο! Όσο περισσότερο οιημένο ύφος φορούν, τόσο λιγότερο πιθανό να έχουν δίκιο, δε.

Θυμηθείτε, πως είχαμε ακούσει: «Προφανώς, αντισυνταγματικό το Μνημόνιο, το Μνημόνιο Β΄, το Μεσοπρόθεσμο!». Ήρθε ύστερα το Συμβούλιο Επικρατείας και δέχθηκε την συνταγματικότητα. «Αντισυνταγματικό το χαράτσι Βενιζέλου!» Πάλι σε επίπεδο ανώτατων δικαστηρίων, έγινε δεκτό ως συνταγματικό – μετά βδελυγμίας μεν, ως «δίκαιο της ανάγκης», σε προσωρινή μόνον βάση, αλλά συνταγματικό. «Είναι αντισυνταγματικό, πάντως παράνομο να κόβεται το ρεύμα επειδή δεν πληρώνεται το χαράτσι». Εδώ – και μόνον εδώ! – το πράγμα στάθηκε όρθιο. (Γι αυτό και η βάρβαρη εκείνη πρακτική Βενιζέλου διορθώθηκε – πώς; με εξίσου βάρβαρη παραπομπή των ραγιάδων σε ταλαιπωρία ενώπιον της Εφορίας).

Έτσι φθάσαμε στο πιο πρόσφατο. «Έστω συνταγματικό το χαράτσι, όμως αντισυνταγματική η είσπραξη μέσω ΔΕΗ» (όχι το θέμα της διακοπής του ρεύματος, η ίδια η είσπραξη). Εδώ, θυμίζουμε, είχαμε ένα απλό δικαστήριο – το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών – που έκρινε, όντως, ότι υπάρχει αντισυνταγματικότητα. Όμως, μπορεί η Ελληνική έννομη τάξη να δέχεται τον «διάχυτο έλεγχο της συνταγματικότητας» (κάθε δικαστής , κάθε βαθμίδας αναμετράται με την συνείδησή του), αυτό πάντως δεν σημαίνει ότι όταν ένας δικαστής ή μια σύνθεση αποφάσισε κάτι, τα πάντα παγώνουν. Μπορεί ο Γιάννης Στουρνάρας να υπήρξε εξαιρετικά άκομψος όταν καλούσε την ΔΕΗ να συνεχίσει να εισπράττει το χαράτσι Βενιζέλου, όμως – όπως έδειξε τελικώς η απόφαση του Τριμελούς Συμβουλίου του Αρείου Πάγου με την αναστολή εκτέλεσης της απόφασης του Πολυμελούς – τίποτε δεν επέβαλε τελική ευθυγράμμιση των πάντων με την απόφαση ενός δικαστή. Όταν, κάποτε την άνοιξη, συζητηθεί η αναίρεση της απόφασης του Πολυμελούς και μάλιστα όταν, κάποτε παραπέρα, εκδοθεί η σχετική απόφαση, τότε – ΤΟΤΕ – θα αρχίσουν να οριστικοποιούνται τα πράγματα.

Εως τότε… «Αντισυνταγματικό» σημαίνει «Δεν μ’ αρέσει, εμένα!». Αυτή είναι η στάση της κοινωνίας: οι δικαστές απλώς παρακολουθούν – και είναι ευτύχημα πως η διαδεδομένη θυμοσοφία «τους κόψανε τους μισθούς, άρα θα ξηλώσουν τις αποφάσεις της Κυβέρνησης όπου μπορούν!» δεν επαληθεύθηκε.

Πάλι καλά, γιατί αλλιώς το 2013 θα ξεκινούσε με πολύ πιο βαριά κληρονομιά απ’ όσο μπορεί να φανταστεί κανείς. Μένει τώρα στην σεπτή Βουλή των Ελλήνων να βγάλει τα (συνταγματικά) κάστανα από την φωτιά και στην υπόθεση της λίστας: δηλαδή να υπερασπισθεί το Σύνταγμα-κουρελού που όλοι τώρα το καταγγέλλουν, τουλάχιστον ως προς το θέμα της ευθύνης υπουργών – διατηρώντας όμως κάτι από την εντύπωση «θεσμικής προσέγγισης» στα πράγματα