Η Αυτοκαταστροφική πορεία της Ευρωζώνης

του Ντίνου Κουτσολιούτσου   

Το τελευταίο άρθρο του Paul Krugman στην εφημερίδα New York Times έχει τίτλο: «Η οικονομική αυτοκτονία της Ευρώπης». Σε αυτό του το άρθρο, επαναλαμβάνει με περισσότερο επιμονή τη πολυετή κριτική που ασκεί εναντίον της αυστηρής λιτότητας που ακολουθεί η Ευρώπη, και ιδιαίτερα η Ευρωζώνη, υπό τις διαταγές της κεντροδεξιάς κυβέρνησης της Γερμανίας, και τον φόβο του ότι εάν αυτή η οικονομική πολιτική συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμα, θα προκαλέσει την οικονομική «καταστροφή» της Ευρώπης.

Καθότι αυτός ο αμερικανός νομπελούχος οικονομολόγος είναι ένας από τους προσωπικούς δημοσιογραφικούς ήρωες μου, παραθέτω στο σημερινό άρθρο, και την δική μου φωνή στο ίδιο θέμα. Για εμάς τους έλληνες, είναι κρίσιμη η διαφορά, ότι τα τεράστια και τραγικά προβλήματα της Ελλάδας είναι ενδογενή, και εστιάζονται κυρίως σε ένα πλήρως διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, που έθρεψε και γαλούχησε, μέσα στην τελευταία γενεά, τεράστιες μερίδες του ελληνικού λαού σε συμπληρωματικές πρακτικές εξίσου διεφθαρμένες και αντικοινωνικές.

Η αυτοκαταστροφική πορεία της Ελλάδας δεν διαψεύδει το γεγονός ότι και η Ευρώπη, με παράλληλο τρόπο, βρίσκεται επίσης σε μία μακροχρόνια αυτοκαταστροφική πορεία, (για διαφορετικούς λόγους), η οποία θέτει σε κίνδυνο και την Ευρωζώνη, αλλά και το μακροχρόνιο όραμα μίας ενωμένης Ευρώπης. Το ότι εμείς οι Έλληνες σκάψαμε τον ίδιο μας τον λάκκο, δεν αποκλείει το γεγονός, ότι η Ελλάδα είναι χωμένη μέσα στον μεγαλύτερο λάκκο της Ευρωζώνης, ο οποίος σκάπτεται συνεχώς από την κεντροδεξιά γερμανική ηγεσία, πολιτική αλλά και οικονομική.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να υπενθυμίζει κανείς ότι εδώ και δύο χρόνια, η τύχη της Ευρωζώνης ελέγχεται από το δεξιό πολιτικό καθεστώς της Γερμανίας, υποστηριζόμενη από το εξίσου δεξιό πολιτικό καθεστώς της Γαλλίας. Οι προσεχείς εκλογές στην Γαλλία, ελπίζω να ξεκινήσουν μία τεράστια, και απολύτως αναγκαία αλλαγή των κυρίαρχων πολιτικών καθεστώτων στην ηγεσία του ευρώ.

Η αυτοκαταστροφική πορεία της Ευρωζώνης ξεκίνησε από το γεγονός ότι η ένωση εστιάστηκε σε ένα κοινό νόμισμα, χωρίς άλλα σημαντικά μέτρα δημοσιονομικής, αναπτυξιακής, εργασιακής, οικονομικής και πολιτικής ένωσης ανάμεσα στα κράτη του κοινού νομίσματος. Σαν αποτέλεσμα, η τεράστια καταναλωτική θάλασσα του ευρώ, 400 εκατομμύρια καταναλωτές, ωφέλησαν οικονομικά τις πιο αναπτυγμένες οικονομίες, και κυρίως την Γερμανία. Σε περασμένο άρθρο μου παρέθεσα αριθμούς από την ιστοσελίδα της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, και παραθέτω μερικούς ενδεικτικούς αριθμούς ξανά, για να υποστηρίξω το παρόν θέμα.
( goo.gl/bkJfD )

Σύμφωνα με τα ισοζύγια τρεχουσών πληρωμών του γερμανικού κράτους, τα τελευταία πέντε χρόνια, περίπου 421 δις ευρώ, έφυγαν από τις υπόλοιπες χώρες του ευρώ, και μεταφέρθηκαν στην Γερμανία. Αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 85 δις ευρώ, κάθε χρόνο, να πτωχεύουν συνολικά οι οικονομίες της υπόλοιπης Ευρωζώνης, και να πλουτίζει, αντιστοίχως, η οικονομία της Γερμανίας. Γιατί είναι αυτοκαταστροφική αυτή η πορεία; Για τους εξής λόγους, και όχι μόνο.

Το μοντέλο της οικονομικής ένωσης του ευρώ, βασίζεται στο αμοιβαίο εμπόριο και την αμοιβαία κατανάλωση. Όταν συστηματικά, και διαχρονικά, οι πιο πολλές χώρες φτωχαίνουν και μία και μόνο χώρα πλουτίζει, κάποια στιγμή οι φτωχότερες χώρες θα σταματήσουν να καταναλώνουν, και η Γερμανία θα σταματήσει να εισπράττει. Αυτό έχει ήδη αρχίσει, καθότι τα ετήσια κέρδη της γερμανικής οικονομίας από τα άλλα κράτη του ευρώ, έχουν μειωθεί και λόγω της λιτότητας, από 108 δις ευρώ το 2007, στα 57 δις το 2011, σχεδόν τα μισά. Στα ίδια πέντε χρόνια, βλέπουμε ότι οι περισσότερες χώρες του ευρώ, που βρίσκονται στο στόχαστρο της χρηματοπιστωτικής κεφαλαιαγοράς, έχουν χάσει σημαντικό πλούτο ο οποίος έχει μεταφερθεί στην οικονομία της Γερμανίας. Η Γαλλία έχασε 150 δις στην Γερμανία, η Ελλάδα 19 δις, η Πορτογαλία 26 δις, η Ισπανία 99 δις και η Ιταλία 75.

Το δεύτερο αυτοκαταστροφικό σκέλος της πορείας της Ευρωζώνης έχει να κάνει με την διαχείριση της ευρωπαϊκής κρίσης, η οποία ελέγχεται εξολοκλήρου από την Γερμανική ηγεσία. Η Ελλάδα, δυστυχώς, προσέφερε, αθέλητα, στην Γερμανία ένα τεράστιο κάλυμμα, προβάλλοντας την ιδιαίτερα αυτοκαταστροφική πορεία της οικονομίας μας, και της ελληνικής δημοσιονομικής πολιτικής της ελληνικής ηγεσίας. Ήταν τόσο το χάλι της ελληνικής πραγματικότητας, ώστε ήταν πολύ εύκολο για την Γερμανία, να εστιάσει τον δημόσιο διάλογο γύρω από την κρίση χρέους, στις κακές οικονομικές πρακτικές της Ελλάδας, και να καθορίσει ότι το πρόβλημα του ευρώ, ήταν το πρόβλημα της περιφέρειας, ενώ στην πραγματικότητα, το βασικό πρόβλημα εστιάζεται στην ανισότητα μεταξύ περιφέρειας και σκληρού πυρήνα, βλέπε Γερμανία, και για το οποίο πρόβλημα, είναι συνένοχοι και οι δύο πλευρές.

Έχοντας η Γερμανία επιβάλει την δικιά της άποψη στον πανευρωπαϊκό διάλογο, της ήταν επίσης εύκολο να επιβάλει την πανευρωπαϊκή πολιτική αυστηρών μέτρων λιτότητας, η οποία πολιτική έχει σαν αποτέλεσμα να φτωχαίνει η Ευρώπη, συνολικά, και ιδιαίτερα, να μεγαλώνουν τα δημόσια ελλείμματα, και τα δημόσια χρέη, σαν ποσοστά του ΑΕΠ, σε αυτά ακριβώς τα ευάλωτα κράτη, που βρίσκονται υπό το στόχαστρο της κεφαλαιαγοράς. Πρώτη και καλύτερη, φυσικά, η Ελλάδα, της οποίας το χρέος έφτασε στους ουρανούς, όχι μόνο λόγω της ανικανότητας και της κομματικής εγκληματικότητας της κυβέρνησης Παπανδρέου.

Ενώ τα ευάλωτα κράτη πληρώνουν τεράστια επιτόκια για να διατηρήσουν τα δημόσια χρέη τους, βλέπε Ισπανία και Ιταλία, η Γερμανία πλουτίζει λόγω της κρίσης και σε αυτόν το τομέα. Τα επιτόκια για δεκαετή δάνεια που πληρώνει η Γερμανία, για την διατήρηση του τεράστιου δημοσίου χρέους της, (δύο τρις ευρώ!), έχει κατεβεί κάτω από το μισό, από ότι ήταν πριν την κρίση, διότι όλοι οι επενδυτές ξεπουλάνε τα ομόλογα των άλλων κρατών του ευρώ, και αγοράζουν μόνο γερμανικά. Έτσι, η Γερμανία, της οποίας το δημόσιο χρέος είναι το μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη, σε απόλυτους αριθμούς, είναι σε θέση να συντηρεί το τεράστιο χρέος της βασικά, όχι μόνο άτοκα, αλλά και με παραπανήσιο κέρδος. Δηλαδή, η Γερμανία ξεπληρώνει το χρέος, λόγω της κρίσης, με πραγματική έκπτωση. Όχι μόνο δεν πληρώνει τόκους, αλλά κυριολεκτικά είναι σε θέση να επιστρέφει χρέη, με λιγότερα λεφτά από ότι είχε δανειστεί, λόγω της διαφοράς του πληθωρισμού. Και αυτό γίνεται μόνο λόγω της κρίσης, και μόνο επειδή οι διεθνείς επενδυτές αποφεύγουν να επενδύσουν σε ομόλογα των ευάλωτων κρατών του ευρώ.

Ένεκα τούτου η Γερμανία έχει κάθε λόγο να διαιωνίσει την κρίση της Ευρωζώνης, διότι όσο η κρίση συνεχίζεται τα επιτόκια που χρεώνονται τα άλλα κράτη θα παραμένουν σε τεράστια, μη βιώσιμα ύψη, και σε αντιστάθμισμα, τα επιτόκια που θα χρειάζεται να πληρώνει η Γερμανία θα παραμένουν μηδαμινά.

Και πάλι η Ελλάδα έρχεται σε αθέλητη βοήθεια της Γερμανικής πολιτικής. Ήταν τόσο ελλειμματική η ελληνική οικονομία, εξ αρχής, και είναι τόσο τεράστια η καταστροφή που επεβλήθη τα τελευταία δύο χρόνια, ώστε οι ευνοϊκότερες προοπτικές για την ελληνική οικονομία μιλάνε για δύο και τρείς δεκαετίες συνεχιζόμενης βοήθειας που η Ελλάδα θα χρειαστεί από την Ευρώπη για να ορθοποδήσει. Αλλά αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να παραμείνει στην «εντατική» μία δεκαετία, η και περισσότερο, το οποίο σημαίνει ότι η Ελλάδα, εντός του ευρώ, θα συνεχίσει να είναι ένας σημαντικός συστημικός κίνδυνος για τις άλλες ευάλωτες χώρες, οι οποίες θα συνεχίσουν να βρίσκονται υπό το στόχαστρο της αγοράς. Το αποτέλεσμα θα επιτρέψει στην Γερμανία να συνεχίζει επ’ αόριστον να συντηρεί το χρέος της άτοκα και με έκπτωση.

ίτε εσκεμμένα είτε όχι, η πολιτική που η κυβέρνηση Μέρκελ έχει επιβάλει στην Ευρωζώνη, διατηρεί το κοινό νόμισμα στην εντατική, και η δεδηλωμένη πρόθεση της Μέρκελ είναι ότι η εντατική θεραπεία θα είναι μακροχρόνια, δηλαδή το σενάριο του ευρώ, θα προχωρήσει όπως σκιαγραφήθηκε παραπάνω. Δύο τραγικοί κίνδυνοι υπάρχουν. Ο ένας είναι αυτός που επισημαίνει ο Paul Krugman. Η οικονομία του ευρώ θα κατολισθήσει τόσο πολύ, που το κοινό νόμισμα μπορεί να διαλυθεί. Ο άλλος κίνδυνος είναι ότι κάποιος λαός, από τους πιο ευάλωτους και πολύπαθους, θα επαναστατήσει κάποια στιγμή και θα προκαλέσει μία γενική έξοδο από το κοινό νόμισμα.
Το τρίτο σκέλος της αυτοκαταστροφικής πορείας είναι ότι οι θεμελιώδεις αξίες της Ευρωζώνης έχουν διαστρεβλωθεί από την οικονομική πυγμή της Γερμανίας και την χρηματοπιστωτική πυγμή της παγκοσμιοποιημένης κεφαλαιαγοράς. Από την μια μεριά, η αγορά αποτελεί ένα πανίσχυρο φάσμα οικονομικής και πολιτικής πυγμής το οποίο δεν υπόκειται σε πολιτικό εθνικό η διεθνή έλεγχο, και το οποίο βρίσκεται σε φαινομενικά αντίθετη παράταξη από τις ανάγκες και τις αξίες των ευρωπαϊκών λαών που ψηφίζουν τις κυβερνήσεις τους. Από την άλλη μεριά, η Γερμανική πολιτική και οικονομική ηγεσία έχει βρεθεί να ελέγχει την τύχη της Ευρώπης, υποσκελίζοντας, και εν κατακλείδι, απαξιώνοντας την επίσημη ηγεσία της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα αυτών των δύο παράλληλων διαστρεβλώσεων, απομακρύνει τους λαούς της Ευρώπης από το αρχικό και ιδεαλιστικό όραμα της ενωμένης Ευρώπης, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Δύο άλλα σενάρια είναι επίσης δυνατά. Τα ηγετικά πολιτικά καθεστώτα του ευρώ, αρχής γενομένης με την Γαλλία, αυτόν το Μάη, μπορεί να αλλάξουν, και να ακολουθήσουν μία διαφορετική πολιτική, που θα μπορούσε να αποτρέψει την οικονομική, αλλά και την κοινωνική καταστροφή της Ευρωζώνης. Το άλλο σενάριο είναι ότι η πολιτική της Μέρκελ μπορεί να συνεχίσει, αποφεύγοντας, ως δια μαγείας την καταστροφή του ευρώ. Στο τέλος του δρόμου, θα έχουμε μία Ευρωζώνη όπου όλα τα κράτη, εκτός της Γερμανίας, θα έχουν φτωχύνει ακόμα πιο πολύ και θα έχουν γίνει ακόμα πιο υποδεέστερα της Γερμανίας, σε οικονομική και πολιτική ισχύ. Τότε πια, η Γερμανία θα μπορέσει να επιβάλει την ένωση του ευρώ, με απόλυτα δικούς της όρους, και θα έχουμε μία πραγματικά ενωμένη, αλλά γερμανοκρατούμενη Ευρώπη.

Κατά κάποιον τρόπο, είναι πολύ πιο ρεαλιστικό να ενωθεί η Ευρώπη κάτω από την πυγμή ενός και μόνου κράτους, παρά να ενωθεί κατόπιν διαχρονικών συνεννοήσεων και συμφωνιών 17 η και 27 διαφορετικών κρατών. Και όσο και εάν διαφωνώ απόλυτα με την παρούσα ευρωπαϊκή πολιτική της κυβέρνησης Μέρκελ, πιστεύω επίσης, ότι εάν ο μόνος τρόπος να ενωθεί η Ευρώπη είναι κάτω από την πυγμή ενός μόνου κράτους, τότε η Γερμανία ίσως να ήταν και η καλύτερη επιλογή.