Πηγή: http://erevnaantallages.blogspot.com/
Η ιστορική μελέτη δεν είχε περιληφθεί στο αντικείμενο της έρευνας με τίτλο «Δίκτυα ανταλλαγής και παράλληλα νομίσματα: Θεωρητικές προσεγγίσεις και το παράδειγμα της Ελλάδας». Βεβαίως, οι συμμετέχοντες στην έρευνα συχνά αναφέρουν ότι η οικονομική τους δραστηριότητα δεν είναι νέα εφεύρεση. Εντούτοις, δεν κατέστη επείγον να σκεφτώ να τοποθετήσω αυτή τη δραστηριότητα μέσα σε κάποιο ιστορικό πλαίσιο μέχρι που έγινε η χαρτογράφηση των πρωτοβουλιών. Η γεωγραφική διασπορά των σχημάτων ήταν τέτοια που ούτε οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, ούτε η τρέχουσα οικονομική κρίση στην Ελλάδα μπορούσαν να εξηγήσουν το φαινόμενο με ικανοποιητικό τρόπο.
Επιπλέον, διάφορα ευρήματα από την έρευνα εμφανίζονται επανειλημμένα χωρίς να επιτρέπουν καμία θεωρητική εξήγηση που θα μπορούσε να τα συνδέσει όλα μαζί. Την ίδια στιγμή, η σύγχρονη βιβλιογραφία από όλον τον κόσμο είναι προσανατολισμένη προς τη μελέτη των παράλληλων νομισμάτων, ενώ τα δίκτυα ανταλλαγής και τα χαριστικά παζάρια είναι σχεδόν ανύπαρκτα τόσο για ακαδημαϊκούς όσο και μη ακαδημαϊκούς συγγραφείς. Φυσικά, δεν θα ήταν συνετό να σκεφτεί κανείς ότι δίκτυα ανταλλαγής και χαριστικά παζάρια είναι απλώς μια ελληνική πρωτοτυπία. Τι συμβαίνει λοιπόν;
Η παρούσα εργασία είναι μια απόπειρα να διαμορφώσω μια υπόθεση εργασίας χρησιμοποιώντας ερευνητικά ευρήματα που για λόγους που δεν μπορούμε ακόμη να εξηγήσουμε, «απαιτούν» τη θέση τους στο χρόνο, κατά βάση στο χρόνο και στο χώρο μαζί. Προσπαθούμε να δούμε πώς τα μέλη των πρωτοβουλιών με λόγο και έργο θέτουν υπό αμφισβήτηση τις αντιλήψεις μας:
α) ότι οι συναλλαγές χωρίς επίσημο νόμισμα είναι γνώρισμα της παλαιάς εποχής, που έχει εδώ και καιρό έχει ή θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί, ως «μη οικονομικό» και αναποτελεσματικό χαρακτηριστικό.
β) ότι οι άνθρωποι (δεν) είναι ικανοί να συναλλάσσονται με οικονομικούς όρους χωρίς ακριβές μετρήσεις και χωρίς αυστηρή, γραμμική αντίληψη του χρόνου.
γ) πώς η προσπάθεια να εγκαθιδρυθεί ένα σύγχρονο εθνικό κράτος με κεφαλαιοκρατική οικονομία βασίστηκε στην περιφρόνηση προς τις αγροτικές κοινότητες και τις οικονομικές δομές τους, στην αντίληψη ότι οι αστικές οικονομίες έχουν μια μορφή μόνο (αυτήν που οι δυτικές ευρωπαϊκές πόλεις είχαν τα τελευταία 200 χρόνια), στην πίστη ότι οι μικρής κλίμακας τρόποι παραγωγής είναι αναποτελεσματικοί, και στην θεσμοποίηση και/ή εμπορευματοποίηση του παραδοσιακού πολιτισμού, τόσο των αγροτικών όσο και των αστικών περιοχών.
δ) πώς οι αγροτικές οικονομίες, ιδίως με την μη χρηματική τους παράδοση, αποτέλεσαν το σκοτεινό «άλλο», δηλαδή τον «χώρο εκμετάλλευσης» σε πλήρη σύγκριση με την «απελευθερωτική σύγχρονη χρηματικοποιημένη» οικονομία.
ε) πώς οι μελετώμενες πρωτοβουλίες στην παρούσα έρευνα κατέστησαν ορατές όχι μόνο εξαιτίας των υλικών συνθηκών, όπως οι νέες τεχνολογίες που επιτρέπουν διάχυση πληροφόρησης και διευκόλυνση των συναλλαγών, αλλά και εξαιτίας του ότι οι άνθρωποι (ερευνώμενοι και ερευνώντες) προσαρμόζονται γοργά σε μια οικονομία που αλλάζει εντελώς. Τα μελετώμενα φαινόμενα μπορεί να μην είναι μόνο μια ακόμη προσαρμογή των μικρο-ιδιοκτησιακών τρόπων παραγωγής, αλλά και μια συνολική προσαρμογή των τρόπων μικρής παραγωγής γενικά, στις νέες οικονομικές συνθήκες.
Δεν υπάρχει όνομα ή τίτλος για αυτήν την υπόθεση εργασίας (ακόμη). Πιστεύουμε ότι είναι πολύ νωρίς να την ονομάσουμε και να κάνουμε το ίδιο λάθος που ίσως γίνεται από όσους δεν «βλέπουν» συναλλαγές, εάν οι τελευταίες δεν μοιάζουν με εκείνες που περιγράφονται στα βιβλία. Φαίνεται ότι οι μελετώμενες πρωτοβουλίες είναι η επιφάνεια μιας οικονομίας ή οικονομιών που ποτέ δεν έπαψαν να υπάρχουν, τόσο ως υλικοί χώροι όσο και ως εμπειρίες στις ιστορίες των ανθρώπων.
Δεν πρόκειται για ζήτημα όπου ονομάζουμε τα σχήματα ως σύγχρονα ή ως παλαιά, προ-καπιταλιστικά ή μετά-καπιταλιστικά, παράλληλα ή αντιστεκόμενα στην κεφαλαιοκρατική οικονομία. Βλέπουμε όλην αυτήν τη δραστηριότητα ως συνομήλικη (coeval) προς την ονομαζομένη καπιταλιστική, χρηματική, συμβατική οικονομία και ως θέτουσα μια διαφορετική ημερησία διάταξη για την οικονομική επιστήμη από ό,τι ο καπιταλιστικός και αντι-καπιταλιστικός λόγος μπορούν να προσφέρουν. Τα σχήματα που δίνουν τη δυνατότητα στα μέλη τους να συναλλάσσονται χωρίς επίσημο νόμισμα αποτελούν πρόκληση για την οικονομική επιστήμη εδώ και τώρα, ή… ακόμη μια φορά.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ιστορική μελέτη δεν είχε περιληφθεί στο αντικείμενο της έρευνας με τίτλο «Δίκτυα ανταλλαγής και παράλληλα νομίσματα: Θεωρητικές προσεγγίσεις και το παράδειγμα της Ελλάδας». Βεβαίως, οι συμμετέχοντες στην έρευνα συχνά αναφέρουν ότι η οικονομική τους δραστηριότητα δεν είναι νέα εφεύρεση. Εντούτοις, δεν κατέστη επείγον να σκεφτώ να τοποθετήσω αυτή τη δραστηριότητα μέσα σε κάποιο ιστορικό πλαίσιο μέχρι που έγινε η χαρτογράφηση των πρωτοβουλιών. Η γεωγραφική διασπορά των σχημάτων ήταν τέτοια που ούτε οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, ούτε η τρέχουσα οικονομική κρίση στην Ελλάδα μπορούσαν να εξηγήσουν το φαινόμενο με ικανοποιητικό τρόπο.
Επιπλέον, διάφορα ευρήματα από την έρευνα εμφανίζονται επανειλημμένα χωρίς να επιτρέπουν καμία θεωρητική εξήγηση που θα μπορούσε να τα συνδέσει όλα μαζί. Την ίδια στιγμή, η σύγχρονη βιβλιογραφία από όλον τον κόσμο είναι προσανατολισμένη προς τη μελέτη των παράλληλων νομισμάτων, ενώ τα δίκτυα ανταλλαγής και τα χαριστικά παζάρια είναι σχεδόν ανύπαρκτα τόσο για ακαδημαϊκούς όσο και μη ακαδημαϊκούς συγγραφείς. Φυσικά, δεν θα ήταν συνετό να σκεφτεί κανείς ότι δίκτυα ανταλλαγής και χαριστικά παζάρια είναι απλώς μια ελληνική πρωτοτυπία. Τι συμβαίνει λοιπόν;
Η παρούσα εργασία είναι μια απόπειρα να διαμορφώσω μια υπόθεση εργασίας χρησιμοποιώντας ερευνητικά ευρήματα που για λόγους που δεν μπορούμε ακόμη να εξηγήσουμε, «απαιτούν» τη θέση τους στο χρόνο, κατά βάση στο χρόνο και στο χώρο μαζί. Προσπαθούμε να δούμε πώς τα μέλη των πρωτοβουλιών με λόγο και έργο θέτουν υπό αμφισβήτηση τις αντιλήψεις μας:
α) ότι οι συναλλαγές χωρίς επίσημο νόμισμα είναι γνώρισμα της παλαιάς εποχής, που έχει εδώ και καιρό έχει ή θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί, ως «μη οικονομικό» και αναποτελεσματικό χαρακτηριστικό.
β) ότι οι άνθρωποι (δεν) είναι ικανοί να συναλλάσσονται με οικονομικούς όρους χωρίς ακριβές μετρήσεις και χωρίς αυστηρή, γραμμική αντίληψη του χρόνου.
γ) πώς η προσπάθεια να εγκαθιδρυθεί ένα σύγχρονο εθνικό κράτος με κεφαλαιοκρατική οικονομία βασίστηκε στην περιφρόνηση προς τις αγροτικές κοινότητες και τις οικονομικές δομές τους, στην αντίληψη ότι οι αστικές οικονομίες έχουν μια μορφή μόνο (αυτήν που οι δυτικές ευρωπαϊκές πόλεις είχαν τα τελευταία 200 χρόνια), στην πίστη ότι οι μικρής κλίμακας τρόποι παραγωγής είναι αναποτελεσματικοί, και στην θεσμοποίηση και/ή εμπορευματοποίηση του παραδοσιακού πολιτισμού, τόσο των αγροτικών όσο και των αστικών περιοχών.
δ) πώς οι αγροτικές οικονομίες, ιδίως με την μη χρηματική τους παράδοση, αποτέλεσαν το σκοτεινό «άλλο», δηλαδή τον «χώρο εκμετάλλευσης» σε πλήρη σύγκριση με την «απελευθερωτική σύγχρονη χρηματικοποιημένη» οικονομία.
ε) πώς οι μελετώμενες πρωτοβουλίες στην παρούσα έρευνα κατέστησαν ορατές όχι μόνο εξαιτίας των υλικών συνθηκών, όπως οι νέες τεχνολογίες που επιτρέπουν διάχυση πληροφόρησης και διευκόλυνση των συναλλαγών, αλλά και εξαιτίας του ότι οι άνθρωποι (ερευνώμενοι και ερευνώντες) προσαρμόζονται γοργά σε μια οικονομία που αλλάζει εντελώς. Τα μελετώμενα φαινόμενα μπορεί να μην είναι μόνο μια ακόμη προσαρμογή των μικρο-ιδιοκτησιακών τρόπων παραγωγής, αλλά και μια συνολική προσαρμογή των τρόπων μικρής παραγωγής γενικά, στις νέες οικονομικές συνθήκες.
Δεν υπάρχει όνομα ή τίτλος για αυτήν την υπόθεση εργασίας (ακόμη). Πιστεύουμε ότι είναι πολύ νωρίς να την ονομάσουμε και να κάνουμε το ίδιο λάθος που ίσως γίνεται από όσους δεν «βλέπουν» συναλλαγές, εάν οι τελευταίες δεν μοιάζουν με εκείνες που περιγράφονται στα βιβλία. Φαίνεται ότι οι μελετώμενες πρωτοβουλίες είναι η επιφάνεια μιας οικονομίας ή οικονομιών που ποτέ δεν έπαψαν να υπάρχουν, τόσο ως υλικοί χώροι όσο και ως εμπειρίες στις ιστορίες των ανθρώπων.
Δεν πρόκειται για ζήτημα όπου ονομάζουμε τα σχήματα ως σύγχρονα ή ως παλαιά, προ-καπιταλιστικά ή μετά-καπιταλιστικά, παράλληλα ή αντιστεκόμενα στην κεφαλαιοκρατική οικονομία. Βλέπουμε όλην αυτήν τη δραστηριότητα ως συνομήλικη (coeval) προς την ονομαζομένη καπιταλιστική, χρηματική, συμβατική οικονομία και ως θέτουσα μια διαφορετική ημερησία διάταξη για την οικονομική επιστήμη από ό,τι ο καπιταλιστικός και αντι-καπιταλιστικός λόγος μπορούν να προσφέρουν. Τα σχήματα που δίνουν τη δυνατότητα στα μέλη τους να συναλλάσσονται χωρίς επίσημο νόμισμα αποτελούν πρόκληση για την οικονομική επιστήμη εδώ και τώρα, ή… ακόμη μια φορά.
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου